“Eski Türkler” terimi, 6. yüzyıldan 11. yüzyıla kadar Orta Asya ve çevre bölgelerde yaşamış olan antik Türk halkına atıfta bulunmak için kullanılan bir terimdir. At biniciliği ve okçuluk konusunda becerikli olan göçebe bir halktılar ve askeri yetenekleri ile tanınıyorlardı.
Eski Türklerin Şamanizmi
Eski Türklerin dinî inançları Şamanizm’di. Şamanizm, doğaya saygı duyma, ruhlar dünyasına inanma ve medyumlar aracılığıyla diğer dünyadaki varlıklarla iletişim kurma fikirlerine dayanır. Şamanlar, insanların ve doğanın arasındaki bağı koruyarak doğal dengenin sağlanmasına yardımcı olmak amacıyla görevlendirilmiş kişilerdi.
Eski Türklerde şamanlar, toplumun dinî liderleri olarak kabul edilirdi. Şamanlar, ruhlar dünyasına yolculuk yaparak hastaları iyileştirmek, ürün verimliliğini arttırmak veya savaş öncesinde güçlü bir rüzgar estirmek gibi çeşitli amaçlar için medyumluk yaparlardı.
Eski Türklerde Şamanizm, hayvanlarla yakın bir bağ kurma ve onların gücünden faydalanma fikirlerine de dayanıyordu. Bu nedenle, Eski Türklerin şamanik inançları hayvan kültüne de sahipti.
Mitolojik Anlatıları
Eski Türklerin mitolojisi, Şamanizm’in etkisi altında gelişmiş bir dini sistemdir. Eski Türk mitolojisi, evrenin yaratılışı, tanrılar ve kahramanlar gibi konulara odaklanan zengin bir anlatı geleneği içerir.
Bu mitolojik anlatıların en önemli karakterleri arasında Tengri, Umay Ana, Gök Han, Ay Ata ve Erlik Han gibi tanrılar bulunmaktadır. Tengri, gök tanrısı ve evrenin yaratıcısı olarak kabul edilirken, Umay Ana ise bereket ve doğurganlık tanrıçası olarak bilinir.
Eski Türk mitolojisinde kahramanlar da oldukça önemlidir. Bunlar arasında Çiçek Ana, Bamsı Beyrek, Alp Er Tunga, Oğuz Kağan, Atilla ve Göktürk gibi isimler yer alır. Kahramanların hikayeleri, toplumun ahlaki ve sosyal değerlerini yansıtan öğretiler içerir.
Eski Türk mitolojisinde ayrıca doğaüstü varlıklar, ruhlar ve hayaletler de yer alır. Bunlar arasında ejderhalar, yılanlar, kurbağalar, tilkiler ve şeytanlar gibi çeşitli varlıklar bulunur. Bu varlıklar, insanların günlük hayatlarına etki eden doğal olayların açıklaması için kullanılırdı.
- Doğa İlâhları: Akıl, canlılar, doğa ve trajik kahramanlar hakkındaki hikâyeler ile ilgili olan masallarda, çeşitli doğa unsurlarına atfedilen birtakım toy ilâhları vardı.
- Oyunlar: Bu masallarda özellikle İşkence oyunlarının incelenmesi çok önemlidir. Oyunlar şamana yardımı ile kontrol edilebilir. Oynayanların önünden çıkan şeye inançları vardı.
- Kutsal Anıtlar: Eski Türkler, tek tanrı inancı yerine, yerküreye kutsal anıtlar yerleştirmişlerdir. Kültdeşerler, gökte yaşayan irade güçleri olduğuna inanılırdı.
Şamanizmin Etkileri
Eski Türklerin dinî inançları Şamanizm’di ve bu inançlar, toplumun birçok yönünü etkilemiştir. Şamanizmin etkileri arasında aşağıdakiler yer alır:
- Toplumsal Yaşam: Şamanizm, toplumsal yaşamın birçok yönünü etkiledi. Şamanlar, toplumun dini liderleri olarak kabul edilirlerdi ve doğal afetler, hastalık veya savaş gibi durumlarda toplumun manevi liderliğini üstlenirlerdi. Ayrıca, Şamanlar, düğün, cenaze, avlanma ve hasat gibi toplumsal etkinlikleri yönetmek için de kullanılırdı.
- Sanat ve Kültür: Şamanizm, Eski Türk sanat ve kültürünü de etkiledi. Özellikle, Şamanizm’in doğaya saygı duyma fikirleri, sanat ve müzik gibi alanlarda kendini gösterir. Eski Türk müziğinde, doğal sesler ve hayvanların sesleri sıklıkla kullanılırdı.
- Tabiat Kültür: Şamanizm, doğaya saygı duyma ve doğal dengenin korunması fikirleriyle de ilişkilidir. Eski Türkler, doğal kaynakların korunması ve sürdürülebilirliği için çeşitli ritüeller ve uygulamalar gerçekleştirirlerdi.
- Tıp ve Sağlık: Şamanlar, hastalıkların nedenlerini ve tedavi yöntemlerini belirlemek için kullanılırdı. Şamanizm, Eski Türk tıbbında da önemli bir rol oynar ve doğal bitkiler ve hayvanlar gibi doğal kaynaklardan faydalanılarak tedaviler yapılırdı.
- Ahlak ve Değerler: Şamanizm’in ahlaki ve sosyal değerleri, Eski Türk toplumunun temel yapı taşlarından biriydi. Bu değerler, dürüstlük, saygı, sadakat, misafirperverlik ve diğer insanlara saygı duyma gibi kavramları içerir. Eski Türkler, Şamanizm’in etkisi altında bu değerlere büyük önem verirlerdi.
